Iskilipli Atıf Hoca neden idam edildi ?

Iskilipli Atıf hoca, Şapka Kanunu’nun çıkmasından yaklaşık 1,5 yıl önce bastırdığı ve “Milli Eğitim Bakanlığı” tarafından da onaylanan “Frenk Mukallitliği ve Şapka” isimli risaleden dolayı yargılanıp idama mahkum edilmiştir. Oysa bir hukuk kaidesidir ki, yürürlüğe giren bir kanundan önce bu kanuna aykırı olan fiiller suç sayılamaz.

Bazı kemalistler Iskilipli Atıf hocanın “düşmanla işbirliği” yaptığı gerekçesiyle idam edildiğini iddia ediyorlar. Halbuki Savaş süresince işgal kuvvetleriyle işbirliği yapmış veya Milli Mücadeleye karşı çıkmış olanlar Lozan Sulh Konferansı’nda Ingilizlerin ısrarı sonucunda affedilmişlerdir. Lozan’da böyle bir konunun ortaya atılacağını Dr. Tevfik Rüştü Aras’ın belirtmesi üzerine, hükümet daha önce tedbir alıp cezasız kalmış olan suçluların cezalandırılması çarelerini aramaya başlamıştı. M. Kemal, Ismet Inönü, Dr. Tevfik Rüştü Aras, Fevzi Çakmak ve Istiklal Mahkemesi başkanlarından Ihsan Bey’i toplamış ve aftan yararlanamayacakların bir listesinin yapılmasını istemişti. 23 Temmuz 1923 tarihinde yürürlüğe giren Lozan Antlaşmasını izleyerek yürürlüğe girecek olan genel af için 13.4.1924’de Meclis’te başlayan görüşmeler, 22.4.1924 tarihinde sonuçlandı. Aftan ayrı tutulan 150 kişilik liste Başbakanlıktan geldi ve gizli celse yapılarak kabul edildi.[22]

Bunu Atatürkçü Prof. Dr. Ergün Aybars bile kabul ediyor:

“Genel affın çıkması ile Milli Mücadele içinde mahkum olmuş veya olması gerekli olanların hemen hepsi affedilmiş oldu. Istiklal Mahkemelerinin savaş içindeki çalışmaları sonucu idam edilmiş olanların dışında mahkum ettikleri serbest kaldılar.”[23]

Iskilipli Atıf Hoca ise zikredilen bu 150 kişilik listede yoktur, dolayısıyla -şayet Milli Mücadeleye karşı çıkmış veya düşmanla işbirliği yapmış olsa bile- bu suçtan dolayı yargılanamaz.

Kaldı ki, Milli Mücadele fiilen 1922 yılında Mudanya Mütarekesi’nin imzalanmasıyla sona erdi. Iskilipli Atıf hocanın bu suçtan dolayı yargılanması icab ediyordu da neden 1922’den 1926 yılına kadar, yani 4 yıl beklendi?